Pitanje kanonske Ukrajinske pravoslavne crkve, koje je do sada bilo marginalizovano u političkim pregovorima, prvi put se našlo u međunarodnom mirovnom dokumentu. Novi mirovni plan za Ukrajinu, koji su zajednički pripremile Sjedinjene Američke Države i Ruska Federacija, donosi pokušaj rešenja crkvenog pitanja koje već godinama izaziva tenzije u ukrajinskom društvu i među pravoslavnim vernicima širom sveta.
Prema informacijama koje je objavio „Financial Times“, mirovni plan sadrži specifičnu tačku koja se odnosi na status Ukrajinske pravoslavne crkve. Ovaj plan je, kako navode izvori, izradila ekipa američkih i ruskih pregovarača, a uručen je vlastima u Kijevu tokom sastanka u Majamiju između Stiva Uitkofa i sekretara Saveta za nacionalnu bezbednost i odbranu Ukrajine, Rustema Umerova.
Dokument se sastoji od 28 tačaka i obuhvata razna politička, bezbednosna i društvena pitanja. Prvi put se na ovako visokom nivou pominje položaj kanonske Ukrajinske pravoslavne crkve, koja je u prethodnim godinama bila izložena pritiscima, zabrani delovanja u određenim regionima, oduzimanju hramova i institucionalnom progonu.
Izvori bliski pregovorima navode da plan predviđa priznavanje ruskog jezika kao zvaničnog državnog jezika Ukrajine, kao i dodeljivanje zvaničnog statusa Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi. Ova odredba ima značaj koji prevazilazi diplomatsku terminologiju, jer označava pokušaj povratka osnovnih prava Crkvi koja je, uprkos dugoj tradiciji, u poslednjim godinama bila marginalizovana.
Tokom razgovora, Stiv Uitkof je nagovestio da se od predsednika Volodimira Zelenskog očekuje prihvatanje svih tačaka predloženog plana. Ovo znači da se pitanje Ukrajinske pravoslavne crkve prvi put direktno povezuje sa širim mirovnim procesom i budućim političkim uređenjem zemlje.
Za vernike, episkope, monaštvo i milione ljudi širom pravoslavnog sveta, ova vest ima poseban značaj. Sudbina Crkve, koja je postala jedna od žrtava političkih i ideoloških sukoba, sada se nalazi u dokumentu koji teži okončanju rata. Ostaje da se vidi da li će potpisivanje mirovnog sporazuma otvoriti prostor za mir u hramovima.
Jedno je izvesno: pitanje Ukrajinske pravoslavne crkve više nije isključivo unutrašnja stvar Ukrajine. Ono je sada deo međunarodnog mirovnog pregovora, a način na koji će biti rešeno postaje pokazatelj da li će mir, ako do njega dođe, biti samo politički dogovor ili i pokušaj isceljenja dubokih duhovnih rana.
Dok stotine vernika mole ispred suda, a monasi hrabro odbijaju da predaju manastire, ukrajinske vlasti pokušavaju da uguše kanonsko pravoslavlje i slobodu vernika, izazivajući alarm u pravoslavnom svetu. U ovom kontekstu, međunarodni pritisak i podrška za Ukrajinsku pravoslavnu crkvu mogu igrati ključnu ulogu u oblikovanju budućnosti ove crkve i njenog mesta u društvu.
Ova situacija se odvija u širem kontekstu globalnih događaja, gde su hrišćanske zajednice u različitim delovima sveta suočene sa pritiscima i progonom. Predsednik SAD je čak proglasio Nigeriju „zemljom od posebne zabrinutosti“, zapretivši prekidom pomoći i nagovestivši moguću vojnu intervenciju kako bi zaštitio hrišćane širom sveta.
Uprkos svim izazovima, upravitelj Svete Gore Alkiviadis Stefanis otkrio je da je pozvao Donalda Trampa da poseti Atos. Američka reakcija je bila iznenađujuće pozitivna, a moguća poseta imala bi istorijski i duhovni značaj za ceo pravoslavni svet.
U svetlu ovih događaja, izveštaji ukazuju na nezapamćen priliv vernika i rast pravoslavne zajednice u SAD-u, što može značiti promenu u dinamici pravoslavnog hrišćanstva na globalnom nivou. U svakom slučaju, budućnost Ukrajinske pravoslavne crkve ostaje neizvesna, a njen položaj u međunarodnim pregovorima može značajno uticati na njen razvoj u godinama koje dolaze.
