Nikoljdan, jedan od najznačajnijih datuma u crnogorskoj istoriji, obeležava 120 godina od usvajanja prvog ustava knjaževine Crne Gore, koji je donet 1905. godine. Ovaj događaj simbolizuje transformaciju Crne Gore u modernu državu, postavljajući temelje institucija, prava građana i ideje državnosti koja traje do danas. Iako se ovaj datum u kolektivnom pamćenju građana više povezuje sa oslobođenjem Podgorice 1944. godine, njegovo značajnost ne može se umanjiti.
Ustav iz 1905. godine označio je početak političkih promena u Crnoj Gori, uspostavljajući partijski sistem i prelazak iz autokratskog režima u parlamentarnu demokratiju. Andrija Mandić, predsednik Skupštine Crne Gore, istakao je da je ovaj ustav doveo do značajnih političkih posledica koje su oblikovale savremenu Crnu Goru. Ustav je bio oktroisan od strane tadašnjeg vladara, knjaza i kasnije kralja Nikole Petrovića, što ga čini kontroverznim u očima nekih istoričara.
Sonja Milatović iz Demokratske partije socijalista (DPS) naglasila je važnost ustava kao najvišeg pravnog akta i ključnog dokumenta za Crnogorce. U novembru 1905. godine formirana je ustavotvorna skupština, a nacrt ustava pripremio je knjaz Nikola, inspirisan događajima u Srbiji. Ovaj ustav je, po prvi put, propisivao lična i politička prava građana, u skladu sa tadašnjim liberalnim standardima.
Mandić je ukazao na to kako su istorijske posledice života u knjaževini Crnoj Gori oblikovale društvo. On je istakao da su se među mladim i obrazovanim ljudima razvile razlike, s obzirom na to da su mnogi od njih školovani u inostranstvu, u zapadnim zemljama, ali i u Beogradu i Rusiji. Ove razlike su doprinele razvoju političke i kulturne svesti u Crnoj Gori.
Iako je usvojen ovaj značajan dokument pre 120 godina, građani Podgorice često povezuju Nikoljdan sa oslobođenjem grada od okupatora. „Važno je kako nije, važno je za sve, i za najstarije, i za ove mlade, i za sve. Znate li da je danas usvojen prvi ustav istorije Crne Gore? Verovatno. Čuo sam to na televiziji,“ rekao je jedan od građana, dodajući da nije istoričar, ali da smatra da je to značajan događaj.
Drugi građanin je potvrdio svoje znanje o Nikoljdan, rekavši da se danas obeležava dan opštine Podgorica. Ova mešavina kulturnih i političkih asocijacija ukazuje na kompleksnost identiteta Crnogoraca i važnost istorijskih događaja u oblikovanju savremene svesti.
Ustav knjaževine prestao je da važi 1918. godine, kada je Crna Gora postala deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Ipak, njegov značaj se i dalje oseća u današnjem društvu, jer je postavio temelje za kasniju demokratizaciju i razvoj prava građana. Ustav je bio inspirisan namesničkim ustavom Srbije iz 1869. godine, a njegov značaj se ogleda u činjenici da je prvi put propisao lična i politička prava građana.
Nikoljdan, kao simbol državnosti i identiteta, ostaje duboko ukorenjen u svesti građana Crne Gore, podsećajući ih ne samo na političke promene, već i na važnost očuvanja kulturnog nasleđa i kolektivnog identiteta. Kroz prizmu istorije, Crna Gora nastavlja da se razvija, a nasleđe ovog datuma ostaje važno za buduće generacije koje će ga prenositi dalje.
