Grenland je najveće ostrvo na svetu, kako nas uče u osnovnoj školi, a to se može videti i na svetskim mapama koje nas okružuju. Međutim, kada se uporedi sa Afrikom, koja je zapravo 14 puta veća, ili sa Rusijom koja je dvostruko manja od Afrike, postavlja se pitanje kako to da su te zemlje prikazane skoro jednake veličine na kartama. Ova zabluda ima svoje korene u geografskoj projekciji poznatoj kao „Merkator“.
Gerhard Merkator, rođen 1512. godine u Flandriji, bio je više od običnog kartografa. Njegova strast prema matematici i geometriji dovela je do stvaranja „Merkatorove projekcije“ 1569. godine, koja je, iako je žrtvovala stvarne veličine zemalja, omogućila moreplovcima da lakše navigiraju. Ova projekcija prikazuje pravolinijske kursove, što je bilo ključno za plovidbu u vreme kada su brodovi zavisili od preciznih karata. Iako je Merkatorova karta prvobitno bila namenjena moreplovcima, vremenom je postala dominantna u obrazovnim sistemima i međunarodnim organizacijama, često se koristeći bez razumevanja njenih izobličenja.
Jedno od najznačajnijih pitanja koje se postavlja je kako je moguće da Afrika, sa površinom od 30 miliona kvadratnih kilometara, izgleda gotovo jednako kao Rusija koja ima 17 miliona. To se dešava zbog načina na koji Merkatorova projekcija rasteže zemlje kako se penjemo ka polovima. Blizu Ekvatora, zemlje su prikazane realističnije, dok se sa povećanjem geografske širine stvara nesrazmeran prikaz, što rezultira time da područja poput Grenlanda izgledaju mnogo veća nego što zapravo jesu.
Ova projekcija nije samo geografski problem; ona oblikuje percepciju o svetu i političkim odnosima. Decenijama su Evropa i Severna Amerika izgledale veće nego što jesu, dok su područja blizu Ekvatora, kao što su Afrika i Južna Amerika, izgledala manja i manje značajna. Geopolitičko opterećenje koje proizilazi iz ovakvih prikaza može uticati na način na koji se nacije percipiraju i kako se oblikuju međunarodni odnosi.
Merkator nije imao nameru da stvori ovakvu vrstu percepcije, ali njegova projekcija je postala globalna norma. Njegovo delo, koje je kombinovalo geografiju, trigonometriju i astronomiju, brzo je postalo standard za moreplovce i istraživače. Karta koja je prvobitno služila za navigaciju u 16. veku danas objašnjava globalnu raspodelu moći u 21. veku.
Iako su kasnije razvijene nove projekcije koje su pokušale da isprave izobličenja, poput Gal-Petersove koja naglašava stvarne površine zemalja, Merkatorova projekcija ostaje najpoznatija. Njen uticaj je toliko snažan da je teško zaboraviti. Karte su alati, a svaka projekcija je izbor, način da se trodimenzionalni svet prikaže na ravnoj površini sa specifičnom svrhom – navigacijom. To što su one oblikovale naš pogled na veličinu zemalja je podsećanje da karte nisu neutralne.
Sledeći put kada neko pogleda mapu i vidi Grenland kako izgleda kao ledeni kontinent spreman da se „odmeri“ sa Afrikom, važno je setiti se Merkatora. Čoveka koji, pokušavajući da pomogne brodovima da nađu prave linije na okeanu, pruža celom čovečanstvu kartu koja i danas nastavlja da „kvadrira krive“. Naša percepcija sveta može biti u velikoj meri oblikovana ovim izobličenjima, što nas podseća na to koliko su karte moćni alati u oblikovanju naših shvatanja i razumevanja.
