Pre tačno 146 godina, svet je dobio genija čije su misli stigle dalje od granica tadašnjeg znanja, a posledice njegovog rada osećamo i danas. Ako vam ime Milutin Milanković zvuči poznato, ali ne znate tačno zašto – vreme je da upoznate čoveka koji je doslovno promenio način na koji razumemo klimu na Zemlji. Rođen 28. maja 1879. godine u Dalju, tada Austro-Ugarskoj, ovaj srpski matematičar, astronom i geofizičar ostavio je trag toliko dubok da ni vek i po kasnije nije izbledeo.
Milanković je bio inženjer po obrazovanju, naučnik po sudbini, vizionar po svemu ostalom. Autor teorije koja i danas oblikuje savremenu klimatologiju, njegovi Milankovićevi ciklusi objašnjavaju kako promena nagiba Zemljine ose, ekscentricitet orbite i precesija utiču na smene ledenih i međuledenih doba. Čovek je pre sto godina izračunao kako se klima menja kroz milenijume, i bio je neverovatno precizan.
U eri klimatskih promena, kada ceo svet panično traži odgovore, Milankovićevi radovi su i dalje nezaobilazna literatura za naučnike NASA-e, klimatologe, geofizičare i geologe širom planete. Njegova teorija je ključ za razumevanje prirodnih oscilacija u klimi – i polazna tačka za razlikovanje prirodnih i ljudski izazvanih klimatskih promena.
Tokom Prvog svetskog rata, Milanković je bio zarobljen i zatvoren u logoru, ali čak ni to ga nije zaustavilo da piše svoje kapitalno delo: „Kanon promenljivosti Sunčevog zračenja i njegova primena na problem ledenih doba“. Danas, ta knjiga važi za jedno od najvažnijih naučnih dela 20. veka. Osim toga, osnovao je katedru nebeske mehanike na Beogradskom univerzitetu i bio član više akademija nauka, uključujući Srpsku, Jugoslovensku, ali i nekoliko svetskih.
Zahvaljujući njegovom doprinosu čovečanstvu, njegovo ime danas nosi krater na Mesecu, kao i krater na Marsu. Takođe, svake godine Google podseća na njega posebnim doodle crtežom, a njegov lik se nalazi i na novčanici od 2.000 dinara. Sledeći put kad čujete za klimatske promene, setite se da je jedan Srbin još pre sto godina znao kako Zemlja diše.
Pored svojih doprinosa u oblasti klimatologije, Milanković je stvorio i revidirani julijanski kalendar, poznat kao Meletijin i novojulijanski, koji je najprecizniji kalendar u odnosu na tropsku godinu. Milanković je svoj kalendar bazirao na anuliranju razlike julijanskog i gregorijanskog kalendara od 13 dana, čime je kalendar doveden na isti datum kao gregorijanski.
Prema njegovom rešenju, prestupne godine mogu biti one koje su deljive sa četiri bez ostatka, a sekularne godine biće prestupne samo ako njihov broj vekova, kada se podeli sa devet, daje ostatak dva ili šest. Sve ostale sekularne godine su proste, što daje potpunu preciznost kalendara do 2800. godine.
Kada se revidirani kalendar uporedi sa julijanskim i gregorijanskim, njegovo kašnjenje u odnosu na tropsku godinu iznosi samo 2,75 sekundi, dok gregorijanski kasni 26,75 sekundi, a julijanski čak 11 minuta i 14,75 sekundi. Novojulijanski kalendar usvojen je na svepravoslavnom Kongresu, sa vaseljenskim patrijarhom Meletijom IV na čelu, održanom u Carigradu 1923. godine.
Kalendar su, potom, primenile samo grčka, rumunska, carigradska i aleksandrijska crkva. Milanković je zabeležio da je Arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve u septembru 1923. u Sremskim Karlovcima u principu usvojio novi kalendar, ali je sprovođenje odloženo za vreme kada reformisani kalendar prihvate i primene sve ostale pravoslavne crkve.
Na kraju, Milutin Milanković ostaje jedan od najznačajnijih naučnika svog vremena, čiji rad i doprinos i dalje oblikuju naše razumevanje klimatskih promena i sistema merenja vremena. Njegov legado će se prenositi kroz generacije, a njegovo ime će zauvek ostati upisano u istoriji nauke.
