Desna, “novobeogradska” strana Savskog jezera nekada je bila obična livada, ali je 1967. godine, pregrađivanjem desnog rukavca, Ada Ciganlija postala poluostrvo, okruženo nasipom sa jedne strane i Savom sa druge. Iako je danas popularno izletište, istorija ovog mesta je mnogo kompleksnija i sadrži mračnu stranu.
Na samom početku, otprilike gde se danas nalazi zgrada Uprave, nekada se nalazio istražni zatvor. Formiran 1920. godine, ovaj zatvor je stekao zlu reputaciju, posebno tokom 1930-ih kada je postao mesto za političke zatvorenike. Nakon uvođenja Šestojanuarske diktature 1929. godine, zatvor na Adi postaje mesto za čuvanje političkih zatvorenika, uključujući malog komunista i revolucionare.
Među poznatim zatvorenicima bio je i narodni heroj Svetozar Vukmanović Tempo, kao i Josip Broz i Moša Pijade, pre nego što su prebačeni u Sremsku Mitrovicu. Zatvor je bio opasan, a prema nekim zapisima, u sredini dvorišta nalazila su se vešala gde su izvršavane smrtne kazne. Zatvorenici su često bili okovani teškim lancima, a prilikom kasnijih iskopavanja na Adi pronađeni su ostaci severnog zida zatvora.
Zatvor je srušen 1956. godine, ali je do tada služio i novim vlastima, koje su ga koristile za obračun sa političkim neistomišljenicima. Kada su komunisti došli na vlast, zatvor na Adi postao je mesto za hapšenje i mučenje političkih protivnika. Neki tvrde da je poslednja osoba ubijena ovde bio Draža Mihailović, koji je, prema nekim pričama, streljan u dvorištu zatvora 17. jula 1946. godine.
Zatvor je konačno zatvoren 1954. godine, a na njegovom mestu danas stoji spomenik postavljen 1970. godine, koji prikazuje cvet sa pet latica i sadrži stihove Ljubomira Simovića: “Iz tamnice bez prozora videli smo kako dolaze lađe, čuli sunce koje ne zalazi”. Ovaj spomenik podseća na mračnu prošlost ovog prostora.
Posle rata, ideja o preuređenju Ade Ciganlije u veliko izletište postala je sve privlačnija. Beograd je već imao kupališta i plaže, ali je 1958. godine pokrenuta akcija čišćenja terena kako bi se Ada transformisala u popularno izletište. Radovi su se izvodili uz pomoć dobrovoljnog rada studenata i omladinaca, a šiblje je brzo uklonjeno, šume proređene, a napravljene su staze i igrališta.
Radovi su trajali sve do 1967. godine kada je Ada Ciganlija dobila izgled kakav danas ima. Tih godina, Ada je postala omiljeno mesto za Beograđane, a 1960. godine posetio ju je i tadašnji vođa, drug Tito. Modernizacija i urbanizacija ovog prostora dovela je do stvaranja jedne od najpopularnijih destinacija za odmor u Beogradu.
Danas, Ada Ciganlija predstavlja simbol beogradske rekreacije i uživanja u prirodi, sa svojim plažama, sportskim terenima i biciklističkim stazama. Ipak, njen mračni deo istorije ne može se zaboraviti, jer predstavlja važan deo identiteta ovog mesta. Spomenici i sećanja na prošlost podsećaju nas na to kako su se stvari menjale kroz vreme i kako su prošlost i sadašnjost isprepletene na ovoj prelepoj lokaciji.
Ada Ciganlija danas nije samo izletište, već i mesto koje nosi sa sobom težinu istorije. Kao takva, ona podseća na sve što se dešavalo u prošlosti, ali i pruža prostora za uživanje i opuštanje u savremenom Beogradu. Bez obzira na svoju turbulentnu prošlost, Ada ostaje omiljeno mesto za odmor i rekreaciju, simbol nade i promena.
