Duboko u turskim Alpima, na strmoj litici Crne planine u regiji Trabzon, uzdiže se manastir Sumela, jedno od najimpresivnijih svetih mesta na svetu. Smešten na visini od oko 1200 metara, ovaj manastir se čini kao da visi nad provalijom i već vekovima izaziva divljenje svojom lepotom i neobjašnjivom snagom koju pruža.
Prema legendi, manastir je osnovan od strane dva grčka monaha koji su, vođeni istom vizijom, dobili poruku od Bogorodice da joj sagrade „kuću“ na planini iznad Trabzona. U potrazi za mestom, pronašli su pećinu sa čudotvornom ikonom koju je, kako se veruje, naslikao apostol Luka. U toj pećini su proveli svoje živote, a oko nje se vremenom razvio manastir Sumela, postajući simbol pravoslavlja u ovom delu sveta.
Naziv „Sumela“ potiče od grčke reči melas oros, što znači „crna planina“. Manastir je osnovan još u 4. veku i tokom vekova je postao duhovno i kulturno središte regiona. Svoj oblik kakav danas poznajemo dobio je u vizantijskom i osmanskom periodu, naročito za vreme dinastije Komnina. Iako najstariji delovi potiču iz doba cara Anastasija i Justinijana, veća gradnja započela je u 13. veku. Nakon što je sultan Mehmed Osvajač osvojio Trabzon u 15. veku, manastir je ostao netaknut zahvaljujući njegovim dekretima o zaštiti verskih objekata. Njegov sin, sultan Selim I, dodatno ga je obnovio i obogatio vrednim rukopisima i zlatnim ukrasima.
Jedinstvenost manastira Sumela leži u njegovoj arhitekturi, jer je kompleks zapravo uklesan u stenu. Glavna crkva se nalazi unutar pećine, a oko nje su smeštene kapelice, ćelije, biblioteka, kuhinje i akvadukt. Zidovi su ukrašeni freskama koje prikazuju prizore iz života Hrista i Bogorodice, od stvaranja Adama i Eve do Isusovog vaskrsenja. Zanimljivo je da mnogim svecima na freskama nedostaju oči, jer se verovalo da boja iz očiju ima čudotvorna svojstva, pa su je ljudi skidali i pili u nadi da će biti izlečeni.
Na početku 20. veka, manastir je napušten, a 2015. godine zatvoren zbog rizika od odrona. Nakon skoro pet godina restauracije, danas je ponovo otvoren za vernike i turiste. Najveći broj posetilaca dolazi 15. avgusta, na praznik Uspenja Presvete Bogorodice, kada se održava svečana liturgija koja okuplja pravoslavce iz celog sveta.
Do manastira se može stići organizovanim prevozom iz podnožja planine, a poslednjih 500 metara vodi uskom planinskom stazom kroz gustu šumu. Iako je uspon naporan, pogled sa vrha oduzima dah. Na putu do manastira nalazi se i crkva Svete Varvare, gde su se, prema predanju, monasi krili tokom obnove manastira.
Unutar manastira vlada tišina i osećaj poštovanja, a svaki kutak priča svoju priču kroz freske, hodnike i prozore u steni. Hladni kamenovi pamte vekove, a posetioci mogu da osete duboku duhovnost ovog mesta.
Danas je manastir Sumela deo privremene UNESCO liste svetske baštine i nezaobilazna destinacija za sve koji putuju kroz severnu Tursku. Osim svoje duhovne i istorijske vrednosti, posetioci mogu uživati i u veličanstvenoj prirodi Nacionalnog parka Altindere. Manastir je otvoren od aprila do oktobra, a cena ulaznice iznosi oko 20 evra, što ga čini pristupačnim mestom za sve koji žele da istraže ovo jedinstveno kulturno nasleđe.
