Lekari upozoravaju da konzumacija ultra prerađene hrane može biti jedan od glavnih uzroka sve češćih oboljenja od karcinoma kod mlađih ljudi. Ovi proizvodi, uključujući čips, slatkiše, zaslađene napitke i pakovani hleb, sadrže visoke nivoe soli, šećera i zasićenih masti. U Srbiji se beleži stalni porast broja obolelih od kancera među osobama mlađim od 45 godina, posebno u slučajevima raka digestivnog trakta, kao što su rak jednjaka, pankreasa, jetre i creva, o čemu je govorio onkolog Vladimir Kovčin.
Britanska fondacija za kardiovaskularne bolesti objavila je spisak namirnica koje spadaju u ultra prerađenu hranu, koje sadrže najviše štetnih sastojaka povezanih sa razvojem kancera. U Velikoj Britaniji, više od polovine unetih kalorija dolazi iz ovih proizvoda, a slična situacija je i u Srbiji. Ultra prerađeni proizvodi su praktični i privlačni, ali istraživanja pokazuju da mogu značajno uticati na zdravlje, uključujući povećanje rizika od kancera.
Termin „ultra prerađeni proizvodi“ potiče iz NOVA sistema klasifikacije hrane, koji je razvijen na Univerzitetu u Sao Paulu u Brazilu. Ovaj sistem deli hranu u četiri kategorije prema stepenu obrade. Prva kategorija obuhvata neprerađene ili minimalno prerađene proizvode, dok se ultra prerađeni proizvodi karakterišu prisustvom mnogih aditiva i sastojaka koji se retko koriste u kuhinji, kao što su konzervansi i veštačke boje.
Lista ultra prerađene hrane uključuje širok spektar proizvoda, kao što su sladoled, šunka, kobasice, čips, masovno proizveden hleb, žitarice za doručak, gazirani napici i gotova jela. Ovi proizvodi često sadrže visoke nivoe zasićenih masti, soli i šećera, što može ostaviti manje prostora za nutritivne namirnice u ishrani.
Nutricionista Viktorija Tejlor iz Britanske fondacije za kardiovaskularne bolesti preporučuje mediteranski način ishrane, koji uključuje voće, povrće, ribu, orašaste plodove i integralne žitarice. Ova dijeta, zajedno sa redovnim vežbanjem, može smanjiti rizik od srčanih bolesti.
Konzumacija ultra prerađene hrane može uticati na zdravlje creva i apsorpciju hranljivih materija. Istraživanja pokazuju da je konzumacija orašastih plodova u celini zdravija od konzumacije samlevenih, jer se manje masti apsorbuje kada su orašasti plodovi celoviti. Takođe, postoji zabrinutost da bi dijete bogate ovim proizvodima mogle negativno uticati na zdravlje creva.
Postavlja se pitanje treba li potpuno izbaciti ultra prerađene proizvode iz ishrane. Dok neka istraživanja sugerišu da ovi proizvodi loše utiču na srce i cirkulaciju, još uvek nije jasno da li ih treba potpuno eliminisati.
Da bi se smanjila konzumacija ultra prerađene hrane, preporučuje se zamena ovih proizvoda sa zdravijim opcijama. Na primer, umesto voćnog jogurta sa dodatkom šećera, može se koristiti običan jogurt u kombinaciji sa svežim voćem. Takođe, umesto gotovih jela, predlaže se priprema obroka kod kuće u većim količinama i zamrzavanje viška.
U svetlu upozorenja onkologa o povezanosti između ultra prerađene hrane i kancera kod mladih, čini se razumnim usmeriti pažnju na ishranu koja se sastoji od minimalno prerađenih namirnica. Istraživanja su pokazala da su žene koje su više koristile ultra prerađenu hranu imale veći rizik od visokog krvnog pritiska, dok analiza podataka pokazuje da su oni koji su jeli najviše ovih proizvoda imali 24% veće šanse da dožive ozbiljne srčane probleme.
Uzimajući u obzir visoke nivoe soli, šećera i zasićenih masti u ovim proizvodima, smanjenje njihove konzumacije deluje kao razumna strategija za očuvanje zdravlja.
