U najnovijoj epizodi serijala „Izgubljeni gradovi Balkana“, ekipa arheologa i pilota drona kreće u potragu za srednjevekovnim gradovima čiji su delovi i dalje skriveni pod zemljom. Ova epizoda vodi nas u srce srpske istorije – okolinu Novog Pazara, gde se nekada nalazio Stari Ras, značajno mesto sa kojeg su vladali Nemanjići, osnivači srpske države.
Arheolozi koriste naprednu tehnologiju kako bi istražili ovo područje. Kamere na dronovima uklanjaju vegetaciju sa tla, dok drugi uređaji detektuju promene u temperaturi ispod površine, otkrivajući zakopane zidine i granice srednjevekovnog grada. Cilj ovog istraživanja je rekonstrukcija izgleda nekadašnje države i razumevanje gde je Srbija branila svoje teritorije tokom turbulentnih vremena.
Stari Ras uključuje tvrđavu, utvrđeni grad, ali i oblast Rasa, ime koje je srpska država nosila od 12. veka. U pisanim izvorima, srpska država se često pominje i kao Raška. Ras se spominje još u antičko vreme, a kroz vekove su tu vladali veliki župani poput Vukana, Uroša I i II, Dese i Beloša. Iz te epohe potiče i Stefan Nemanja, koji sredinom 12. veka dolazi u Ras i preuzima vlast. Marko Aleksić, jedan od arheologa, ističe važnost ovog mesta u srpskoj istoriji.
Prva stanica istraživanja bila je crkva svetih apostola Petra i Pavla u blizini Novog Pazara, mesto gde je kršten Stefan Nemanja i gde je njegov sin Stefan Prvovenčani krunisan 1217. godine. Oko crkve su se nalazili dvori Nemanjića, a nedaleko odatle nalazi se rodno mesto Svetog Save u Mišićima, što dodatno potvrđuje značaj ovog prostora kao istorijskog centra srpske države.
Oblast Rasa u vreme Stefana Nemanje bila je političko središte srpske države. Odatle je Nemanja uspeo da ujedini Rašku, Zetu, Zahumlje i primorski pojas, sve do današnjeg Splita. Aleksić naglašava da je ovaj deo Srbije igrao ključnu ulogu u formiranju i konsolidaciji srpske države.
Zanimljivo je da Nemanjići nisu imali dvorove kakve obično zamišljamo. Prema istorijskim izvorima, njihovi dvori su bili građeni relativno skromno, često od drveta, a središte oblasti Rase nalazilo se oko crkve sv. apostola Petra i Pavla, koja je danas poznatija kao Petrova crkva. Arheolog Adam Crnobrnja objašnjava da su ti dvori bili jednostavni, bez raskoši koja se obično povezuje s vladarima tog doba.
Istraživači se nadaju da će, koristeći savremene tehnologije, otkriti više o svakodnevnom životu i strukturi srednjevekovnog društva u ovom delu Srbije. Ova epizoda je deo šireg projekta koji ima za cilj da pruži uvid u bogatu i često zaboravljenu istoriju Balkana.
Kompletnu epizodu možete pogledati u video prilogu, gde će se istraživači detaljnije osvrnuti na svoje nalaze i značaj ovog područja. Istraživanje srednjevekovnog Rasa može doneti nova saznanja o srpskoj istoriji, kao i o načinu života ljudi u tom periodu. Mesto koje je nekada bilo središte vlasti i kulture, sada je ponovo otvoreno za istraživanje i razumevanje, zahvaljujući savremenim arheološkim metodama i tehnologijama.
Ova epizoda serijala „Izgubljeni gradovi Balkana“ ne samo da obogaćuje naše znanje o prošlosti, već i podstiče interesovanje za očuvanje i istraživanje kulturnog nasleđa koje je često zanemareno.
