Naučnici su otkrili suptilne, ali prepoznatljive znakove demencije koji se mogu manifestovati čak i do 20 godina pre nego što se pojave klasični simptomi. Problemi sa korišćenjem navigacionih uređaja ili stajanja preblizu drugih ljudi često su prvi nagoveštaji buduće bolesti, a ovi problemi se javljaju pre nego što se na snimcima mozga uoče očigledna oštećenja.
Prema istraživačima iz „Allen Institute for Brain Science“ u Sijetlu, demencija se razvija u dve faze, poznate kao „epohe“. Prva faza, koja se naziva „nevidljiva“, može početi decenijama pre nego što simptomi postanu očigledni i uključuje oštećenje nekolicine ranjivih ćelija u mozgu. Ova oštećenja se obično javljaju u delu mozga važnom za prostornu navigaciju. Profesor Majkl Hornberger, stručnjak za demenciju, naglašava da gubitak orijentacije može biti jedan od prvih znakova Alchajmerove bolesti.
Druga faza obuhvata nakupljanje proteina tau i amiloid u mozgu. Iako većina starijih mozga ima određeni nivo ovih proteina, značajno nakupljanje može formirati plakove i zaplete, što se smatra uzrokom simptoma demencije. U ovoj fazi pojavljuju se očigledni znaci kognitivnog propadanja, uključujući gubitak pamćenja, poteškoće u jeziku i probleme sa razmišljanjem i rasuđivanjem.
U najnovijem istraživanju, naučnici su analizirali postmortem mozgove 84 donora, koji su se svi suočili sa Alchajmerovom bolešću. Koristeći mašinsko učenje, istraživači su pratili nivoe tau i amiloida u mozgu. Otkriveno je da su čak i kod donora sa niskim nivoima ovih problematičnih proteina već postojali znaci propadanja, sa gubitkom brojnih ključnih inhibicijskih neurona. Doktor Marijano Gabito, vodeći autor studije, naglašava da ovo propadanje može vremenom da se akumulira, što rezultira daljim poremećajima.
Rano prepoznavanje bolesti je ključna tačka u borbi protiv demencije. Istraživači se nadaju da će moći da precizno predviđaju kognitivno opadanje. Rano prepoznavanje tokom „nevidljive“ faze može odložiti ili čak sprečiti napredovanje ove smrtonosne bolesti. Doktor Igor Kamargo Fontana ističe da dug period pre-simptomatskog i tišeg delovanja bolesti stvara prilike za ranu detekciju i intervenciju.
Osim toga, nedavna istraživanja iz Južne Koreje otkrila su novi mogući uzrok rane pojave bolesti. Utvrđeno je da metabolički sindrom povećava rizik od rane demencije za 24 odsto. Metabolički sindrom se dijagnostikuje kada osoba ima tri ili više problema, uključujući abdominalnu gojaznost, visok krvni pritisak i visoke nivoe šećera u krvi. Svaka dodatna komponenta povećava rizik, a osobe sa svih pet stanja imaju 70 odsto veći rizik. Ovi nalazi dodatno naglašavaju važnost zdravog načina života u prevenciji demencije.
Važno je razumeti da se demencija ne razvija preko noći. Ovaj proces može trajati godinama, a rani simptomi često ostaju neprimećeni. Stoga je ključno obratiti pažnju na promene u ponašanju i kognitivne funkcije, kao i na uočljivu nesigurnost u svakodnevnim aktivnostima. Kroz dalje istraživanje i edukaciju o ovoj temi, možemo stvoriti svest o važnosti ranog prepoznavanja i intervencije.
U borbi protiv demencije, važno je ne samo znati prepoznati rane znake, već i aktivno raditi na održavanju mentalnog zdravlja kroz fizičku aktivnost, uravnoteženu ishranu i redovne provere zdravstvenog stanja. Svaka osoba bi trebala biti svesna svog zdravlja i raditi na smanjenju rizika od demencije kroz promene u načinu života.
Uzimajući u obzir sve ove informacije, jasno je da je prevencija i rano otkrivanje demencije od suštinskog značaja. Čak i male promene u svakodnevnom životu mogu imati značajan uticaj na smanjenje rizika od ove bolesti. Stoga, svako od nas može doprineti očuvanju svog mentalnog zdravlja i zdravlja svojih najmilijih.
