Međunarodna svemirska stanica (MSS), istraživačka laboratorija koja se nalazi u niskoj orbiti Zemlje, ovog novembra slavi 25 godina od svog postojanja. Tokom proteklih četvrt veka, stanica je ugostila više od 290 ljudi iz 26 zemalja, među kojima su se našli profesionalni astronauti, svemirski turisti, pa čak i filmski reditelji. Prema podacima američke NASA-e, MSS je bila domaćin više od 4.000 eksperimenata koje su sproveli istraživači iz 110 zemalja, što je doprinelo napretku nauke i tehnologije.
MSS je postala ključna platforma za istraživanja koja se odnose na duboki svemir, a astronauti je koriste za pripreme za misije „Artemis“, koje bi trebale da povrate ljude na Mesec prvi put posle više od 50 godina, sa ambicijom da se nastavi dalje ka Marsu. Ove godine, povodom 25 godina postojanja, Euronews se osvrće na istoriju MSS-a.
Ideja o Međunarodnoj svemirskoj stanici potekla je još pedesetih godina prošlog veka, kada je američka vlada započela planove za izgradnju modularne orbitalne stanice. Tokom šezdesetih godina, i SAD i SSSR razvijali su svoje koncepte svemirskih stanica, a do 1984. godine, projekat MSS-a dobio je odobrenje tadašnjeg predsednika Ronalda Regana. U projekat su se uključili partneri iz Evrope, Kanade i Japana.
Prva misija na MSS-u održana je 31. oktobra 2000. godine, kada su astronauti iz Sjedinjenih Država i Rusije poleteli u orbitu da bi postavili sisteme za životnu podršku. Evropska svemirska agencija (ESA) pridružila se projektu 1988. godine i izgradila ključne segmente stanice, uključujući laboratoriju Columbus, koja je namenjena istraživanjima u oblasti fizike, nauke o materijalima i bioloških nauka.
Tokom 25 godina, MSS je bila svedok mnogih istorijskih i ličnih trenutaka. Na primer, ruski astronaut Jurij Maljenčenko oženio se tokom boravka na stanici 2003. godine, dok je američki astronaut Majk Fink slušao kako njegova supruga rađa njihovu ćerku iz svemira. Bilo je i tragičnih trenutaka, poput onog kada je astronaut Danijel Tani saznao da mu je majka poginula u saobraćajnoj nesreći dok je bio na stanici.
MSS nije samo platforma za istraživanje; ona je i mesto za inovacije. Astronauti su na stanici razvili sisteme za održavanje života koji će se koristiti u budućim komercijalnim letovima. Uzgojeno je više od 50 vrsta biljaka, a istraživači proučavaju načine kako da se uzgoj hrane u svemiru održi bez stalnih isporuka sa Zemlje. Takođe, astronauti su napravili prve 3D odštampane alate direktno u orbiti.
Međutim, era MSS-a se polako bliži kraju. NASA, Roscosmos i partneri planiraju da bezbedno obore stanicu na Zemlju 2030. godine. Umesto MSS-a, SAD će se osloniti na komercijalne platforme u orbiti koje će služiti kao baza za buduće misije na Mesec i Mars. Stanica će biti spuštena bliže Zemlji, a specijalna misija će je usmeriti ka nenaseljenom delu Tihog okeana.
Prema podacima Associated Pressa, NASA planira da plati kompaniji SpaceX gotovo milijardu dolara za sprovođenje ove operacije. Evropska svemirska agencija najavila je nastavak aktivnosti u niskoj Zemljinoj orbiti kroz program Terrae Novae, koji će slati robote kao prethodnice ljudskim misijama na Mesec i Mars. ESA takođe planira da sklopi nove komercijalne ugovore za opremu i istraživanja kako bi evropskim naučnicima omogućila dalji rad u svemiru.
U zaključku, Međunarodna svemirska stanica ostaje simbol međunarodne saradnje u istraživanju svemira, a njeno nasleđe će se osećati još dugo nakon njenog povlačenja iz upotrebe.
